Check up, sağlıklı bireylerin sağlık durumlarının genel değerlendirilmesi ve henüz şikayete yol açmamış olası bir hastalığın tarama ile erken tanısıdır.
Düzenli yapılan Check up taramaları sonucunda bazı hastalıkların erken tanısı, tedavi başarısını da artırmaktadır.
Kadınlarda yapılan düzenli kontroller, jinekolojik hastalıklara bağlı ölümlerde çok anlamlı azalmalar sağlamıştır
Check up yaptırmak isteyenlerin genellikle belirgin bir sorunları olmadığından tek bir konuya yönelmek çoğu kez mümkün olamayabilir. Ancak var olabilecek hastalıklarının bilinmesi gerekir.
Genel kontrol için elen bir kadında hangi durumlarda hangi testler yapılmalıdır?
• Video kolposkopi: Rahim ağzı bölgesinin biyomikroskop ile incelenmesidir. Smear için alternatif bir yöntemdir. Rahim ağzı bölgesi normalin 15 katı büyüklükte incelenerek kanser taraması yapılır. Muayene esnasında alınan görüntüler, hasta tarafından monitörden izlenebilir. Dünya sağlık örgütü, kadınlarda rahim ağzı kanserlerinin başlangıç aşamasında belirlenip kolayca tedavi edilebilmesi için sağlıklı her kadının yılda bir kez kolposkopik muayeneye tabi tutulmasını önermiştir.
• Servikal ve vajinal smear: Rahim ağzı ve vajinadan alınan hücrelerin lam üzerine yayılarak patoloji uzmanı tarafından incelenmesidir. Rahim ağzı kanserine erken tanı konması için kullanılan bir tanı yöntemidir. Dünya sağlık örgütü tarafından yılda bir kez yapılması önerilmiştir. Bu uygulama ile kadınların en sık görülen kanseri olan rahim ağzı kanseri, kadın ölüm nedenleri arasından çıkarılmış olur.
Rahim Ağzı Kanseri Taraması
• İlk cinsel temas sonrası yılda 1 smear
• 3 kez smear sonucu normal ve riskli durum yok ise 3 yılda bir smear
• Risk grubunda ise yılda 1 smear
Meme Kanseri Taraması
Kadınlarda en sık görülen kanser tipidir.
Yüksek risk içeren durumlar
• Yaş. 40 yaşında %4, 80 yaşında %12,5 görülür.
• İlk adet yaşı
• İlk doğum yapma yaşı
• BRCA 1 ve BRCA 2 geni varlığı
• Ailede meme kanseri olması
• Yüksek riskli, iyi huylu meme hastalığı
Mamografi: Menopoz sonrası dönemdeki kadınlarda yılda bir kez yapılan mamografi ile memede çok küçük boyuttaki kanserler bile saptanabilmektedir. Bu yöntemin düzenli uygulanması kadınlarda meme kanseri nedenli ölümleri ortadan kaldırmaktadır. Bu konuda yaklaşımlar hızla değişmekle birlikte ilki en geç kırk beş yaşında olmak üzere yıllık mamografi kontrollerine başlanmalıdır.
Aşağıdaki durumlarda daha erken yapılabilir.
• Daha önce meme kanseri geçirmiş olmak
• Birinci derece akrabalarda meme kanseri bulunması
• Birden fazla sayıda akrabada meme veya meme ve over kanseri saptanmış olmak.
Yumurtalık Kanseri Taraması
Vajinal ultrasonografi: Rahim ve yumurtalıkların görüntülenmesi için kullanılan en gelişmiş ultrasonografi yöntemidir. Özellikle menopoz sonrası yaşlarda rahim kanserine erken tanı konabilmesi için rahim iç tabakasının incelenmesi ve yumurtalık kanserlerinin erken tanı alması için yumurtalıkların görüntülenmesinde en tercih edilen yöntemdir. Gebeliğin ilk üç ayında gebeliğin en erken tanısı ve bebeğin ayrıntılı incelenmesini sağlar.
Osteoporoz Taraması
Kemik dansitesi ölçümü: Menopoz ile birlikte başlayan kemik yıkımının sonucunda menopoz sonrası dönemde kemik kırığı riskinde artış olmaktadır. İleri yaşlarda sık görülen kalça kemiği kırıkları kadınlarda önemli bir ölüm ve sakatlanma nedenidir. Menopoz sonrası dönemde yapılan kemik dansitesi ölçümleri kırık riskini belirleyerek tedavi edilmesini sağlayacaktır.
AIDS Taraması
HIV araştırması. HIV, AIDS hastalığına neden olan virüstür. Şu durumlarda bakılmalıdır.
• Cinsel yolla bulaşan hastalığı olanlar,
• Rahim ağzı kanseri saptanan kişiler ve
• Gebelik veya gebelik öncesi kontrolünde
Diyabet Taraması
Açlık kan şekeri. Sekiz saat açlıktan sonra bakılır. Üç yılda bir kez yapılmalıdır. Gebeliğinde şeker hastalığı saptananlarda yılda bir kez yapılmalıdır.
45 yaş üzerinde 3 yılda bir kez bakılmalıdır.
Kolorektal Kanser Taraması
50 yaşından sonra yılda 1 kez gaitada gizli kan bakılmalıdır.
Yüksek Kolesterol Taraması
Yirmi yaş üzerinde beş yılda bir kez bakılmalıdır.
Hipertansiyon Taraması
Yirmi yaş üzerinde 2 yılda bir kez bakılmalıdır.
Diğer Taramalar
• Tam idrar tetkiki. Bakteriürü araştırmak için yapılır. Sorunu olmayan hanımlarda yılda bir kez yapılmalıdır. Bazı durumlarda altı ayda bir yapılabilir. Şeker hastalığı olanlarda ve yılda üç defadan daha sık idrar yolu enfeksiyonu olanlarda.
• Kan sayımı. Basit bir testtir. Laboratuvarın çalışma prensiplerine de bağlı olarak parmak veya koldan alınan kanda bakılabilir. Bakılması için aç olunması gerekmez. Günün her hangi bir saatinde bakılabilir. Yılda bir kez bakılmalıdır. Bazı durumlarda yılda iki kez bakılabilir. Şiddetli adet görme sorunu yaşayanlar ve daha önce kansızlık tedavisi görmüş olanlar.
• Hepatit B. Hepatit için hastalığı veya taşıyıcılığının saptanması için antijen bakılır. Bağışıklık ise yüzey antikoru ile tespit edilir. Aşılı olmayan kişilerde antijen ve antikor bakılmalı, her ikisi negatif ise aşılama yapılmalıdır. Aşısız olan kişilerde özellikle çok partnerli kişiler geldiği anda antijen ve antikor bakılmalıdır.
• Grip aşısı. Her yıl grip aşısı bir önceki yılın salgın yapan suşları kullanılarak yeniden hazırlanır. Bu yüzden salgın mevsiminden önce tüm toplum aşılanmalıdır.